آرایه جناس و بازی با کلمات در اشعار عزیزالله خاکی

 

اینجا مزار عزیزالله خاکی پدر شهید حسن خاکی کنار روستای روغنی خمین است.

سنگ مزار عزیزالله خاکی را پایین گوشه راست عکس قرار داده ایم چون سایه ی تابلوی قبرهای دیگرمانع شفافیت آن شده است. 

مرحوم عزیز الله خاکی و فرزند بزرگش مرحوم غلام رضا خاکی ید طولایی در آوردن اشعار معمایی و سراسر آرایه های ادبی داشتند. البته در آن هنگام که یادداشت بر می داشتم هیچ کدام به خاطر نداشتند که گوینده ی این آثار کیست.شیوه ی نوشتاری و شکل ظاهری آن را نیز به من آموزش دادند:

1- این بخش دارای جناس ناقص حرکتی است .شش کلمه ی «رجب ز حب رخت رخت برگرفت و برفت» به شکل مربع نوشته می شود.به این ترتیب که رجب در بالا ، ز حب در طرف راست به صورت عمودی، رخت در پایین ، و رخت در سمت چپ به صورت عمودی قرار گیرد و برگرفت و برفت در وسط مربع نوشته می شود.

خواندن درست این عبارت در یک ردیف و در یک سطر دشوار است چه رسد که پس و پیش هم نوشته شود. بعد می گفتند که هوش و سوادخواننده را امتحان کن. در صورتی که نتوانست بخواند به این ترتیب اعراب گذاری کن:

رَجَب، زِ حُبِّ رُخَت، رَخت برگرفت و برفت.

عیناً از دفتر یادداشت های40سال پیش اسکن شده است.

2- کلمات این رباعی با حرف « م» آغاز می شود:

من مایل مهوش مسلسل مویم

محبوب میان مهوشان مهرویم

مِی، می خورم میان میخانه مدام

مدح ملک ملک مکن می گویم.

این نیزعیناً از دفتر یادداشت های40سال پیش اسکن شده است

هنگام اصلاح از آن عکس گرفته شده و کلمات معکوس افتاده است.

 یک دایره رسم کن و کلمات را دورتا دور آن بچین به طوری که حرف میم همه ی آن ها در مرکز دایره روی هم قرار گیرد و تبدیل به یک حرف میم شود.آن گاه از خواننده بخواه که از هوش و سواد خود استفاده کند و آن ها را بخواند.اگر نتوانست شعر داخل دایره را بخواند رباعی را بنویس تا بخواند و لذت ببرد.

3- در نوع سوم ، حروف یک واژه ی شعر، تفکیک  می شود و در انتهای مصراع به صورت عمودی به طرف پایین چیده می شود.این حروف تفکیکی چنانچه از بالا به پایین خوانده شود تبدیل به کلمه ای می شود که تکمیل کننده ی مصراع قبل است و در آخر آن نیز قرار می گیرد. و چنانچه همین حروف از پایین به بالا خوانده شود واژه ای را به وجود می آورد که تکمیل کننده ی مصراع بعدی است و در اول آن مصراع قرارداده می شود. به شکل زیر توجه فرمایید:

طریقه ی خواندن این مربع چنانچه درست باشد،باید رباعی زیر به دست آید:

من که مُردَم از فراقت، نیست جانی بر تنم

منت ایزد را که ما را داد آزادی ز غم

مغز اندر استخوانم نیست جانا کن کرم

مرک آمد ناگهان تقدیر ایزد چون کنم. 

این طرح ها مناسب مسابقات فرهنگی و سرگرمی های خانوادگی است.

شادی روح مرحوم عزیزالله خاکی پدر و مادر شهید حسن خاکی و برادرش مرحوم غلامرضا خاکی صلوات! 

نوشته شده در پنج شنبه 93/9/13ساعت 12:12 عصر توسط احمد فرهنگ| نظرات ( ) |