سفرنامه

سرزمین سیب و سرب(8)

آخرین روز سفر

 

در طیب آباد خمین، نان را بسیار نازک و طبخ و سپس آن را خشک می کنند تا در طول سال قابل استفاده باشد.

یازدهم مرداد 1357

آشنایی با سنت های طیب آباد در آخرین روز سفر

صبح اول وقت به طرف میدانگاه ورودی روستا حرکت کردیم و منزل دکتر رفتیم. ایشان تزریقاتچی بودند و اطلاعاتی ازامداد رسانی های اولیه داشتند و در معدن و کارخانه ی لکان فعالیت می کردند و منزلشان در طیب آباد بود. اسم پسر ایشان شاپور بود که با غلامرضا سابقه ی دوستی داشتند. دکتر تجویز داروی مسهل کردو دستورالعمل پیاده روی داد، امیدواری داد که تا آخر روز این عارضه برطرف می شود. وقتی به منزل وجیه الله برگشتیم به این نتیجه رسیدیم که به کاشان برگردیم. زود بارمان را بر داشتیم و با همه خداحافظی کردیم و به طرف میدانگاه طیب آباد حرکت کردیم. البته تا آن جا ما را همراهی کردند و بارمان را حمل کردند تا سوار اتوبوس شدیم و به طرف خمین راه افتادیم . یکی از مسافران با ذوق و صدایی خوش همه را سرحال آورد. اتوبوس در حال حرکت بود که این دوبیتی را خواند:

 ای باد صبا از سوز دلگیر

خبر از من ببر بر مادر پیر

بگو فرزند سلامت می رساند

 حلالش کن که شب ها داده ای شیر.

بخشی از سنت های مردم طیب آباد را در همین اتوبوس پرس و جو و یادداشت برداری کردم و بخشی را بعد از سوار شدن به اتوبوس خمین - قم از زبان مشهدی غلامرضا شنیدم :

خانه تکانی سال نو:

برخی اهالی اعتقاد دارند که قبل از عید نوروز و در زمان خانه تکانی  بخشی از خانه را سفید کنند. بدین جهت، خاک رس سفید را با آب حل می کنند و با آن دیوار های خانه را گل اندود می کنند. دست کم تکه ایی از دیوار انباری خانه را باید به همین روش سفید کنند تا منزل خوش یمن شود. . علت این کار آن است که در داخل خانه ها از تنور و از چراغ پی سوز(چراغ میشکی) جهت روشنایی استفاده می شود.و دیوارها در مدت یک سال به طورکامل سیاه می شود .

پخت نان فطیرعید نوروز :

یک هفته به عید مانده بانوان روستا لوازم پخت این نان شیرینی مخصوص را فراهم می آورند و آن را با آداب خاصی طبخ  می کنند. از جمله آداب آن، این است که مهره آبی رنگی را در زمان پخت، داخل نان مخفی می کنند و هنگامی که می خواهند آن را مصرف کنند یعنی در سر سفره ی صبحانه ی اولین روز سال نو، میان اعضای خانواده تقسیم می کنند .هرکس در گرده خود جست و جو می کند تا مهره را بیابد.چون اولین گوساله یا بره یا بزغاله ی این خانواده که در سال جدید به دنیا می آید، نصیب او می گردد.و بر این باورند که مهره در نان هر کس یافت شود، خیر و برکت زندگی درطول سال به نام او می باشد و معتقدندکه او واسطه ی خوبی برای روزی رسانی خانواده در طول آن سال خواهد بود.

سفره هفت سین:

سفره هقت سین مردم روستای طیب آباد مثل  دیگر نقاط  ایران، سبزه و سیب و سنجد و سمنو و ،سیر و سرکه و سکه است.  علاوه برآن ماهی صید شده و شاخه های بیدمشک نیز استفاده می شود. رودخانه ها و قنات های منطقه دارای ماهی قزل آلاست.

شب الفه : آخرین شب سال شب الفه است. اهالی روستا رسم دارند که در این شب خاگینه درست کنند.این خوراکی مخلوطی از تخم مرغ ، آرد و سبزیجات است که در روغن تفت داده می شود. شب عید را این گونه جشن می گیرند .

مراسم تٌخ تخی: جوانان روستا در شب عید نوروز بالای پشت بام ها می روند و چادر و پارچه ای را از بالا به طرف ایوان خانه آویزان می کنند و با خواندن اشعاری یا تلاوت آیات قرآن از اهل خانه طلب عیدی می کنند.صاحب خانه آجیل یا سکه یا تخم مرغ رنگی را به چادر گره می زند و کمی تکان می دهند تا چادر بالا کشیده شود این مراسم به سبب صدای قدم ها روی پشت بام یا به هم زدن دو قطعه سنگ به هم، برای اطلاع همسایه ها تخ تخی نام گرفته است.

باز کردن سفره صبحانه روز عید نوروز :

سفره صبحانه نوروز را یکی از افراد خانواده که معمولا پسر بزرگ است باز می کند تا سفره همیشه پر برکت باشد . داخل سفره نیز ممکن است برای او هدیه ای قرار دهند. بعد از دیده بوسی و عیدی دادن وگرفتن، صبحانه صرف می شد و بعد از آن به زیارت امامزاده حسن (ع) وبر سر اهل قبور می روند. پس از آن صله رحم انجام می گیرد و کوچک ترها به دیدار بزرگ ترها می روند .

 

 سیزده به در :

اهالی روستای طیب آباد در این روز به دامن طبیعت پناه می برند و این روز را به خوش باشى و خوش گویى و خوش خورى می گذرانند. در این روز هر گونه بدخلقی  و اخم و تخم و خمودى حرام است؛ چرا که اوقات تلخی کردن و غم و اندوه به دل راه دادن ازوسوسه های شیطانی است و محبت ورزی وعشق و شور و نشاط از هدایاى خدای متعال است.

 

انواع نان های طیب آباد

1. نان معمولی: این نوع نان در طول سال پخته می شود و خمیر آن ترکیبی از آرد، آب و مایه خمیر می باشد. بسیار نازک و بزرگ است. هر خانواده در طول هفته دوسه نوبت تنور خود را روشن می کند و نان خود را تأمین می کند. خشک این نان با اندکی قطرات آب نرم می شود و برای ترید درآب دوغ خیار و آبگوشت مناسب است.

2. نان شیری: نانی بسیارخوشمزه و خوش طعم است و معمولاً با دانه های کنجد تزیین می شود. برای خمیر آن به جای آب از شیرگاو استفاده می شود. این نوع نان مناسب سفره ی صبحانه است.

3.  گِرده : نانی است برشته و ضخیم به قطر تقریبا یک سانتیمتر به شکل دایره که با شانه چوبی روی آن سوراخ هایی ایجاد می شود تا هنگام پخت مغز نان در تنور بریان شود. خمیر آن را در سرشیر و خامه ی شیرهایی که تازه دوشیده اند می خوابانند و سپس به تنور می زنند و بعد هم بر سر سفره صبحانه مصرف می کنند.

4. فطیر:  نوعی نان شیرینی دایره ای شکل است  که همزمان با فرارسیدن عید نوروز و دیگراعیاد سال مثل عید سعید فطر و قربان پخته می شود . خمیر آن را با زرده تخم مرغ ، زردچوبه و شیر و شکر و دانه های خوشبو نظیر تخم خرفه مخلوط می کنند و درتنور برشته می کنند. گاهی با قاشق روی آن عسل هم می مالند تا شیرین تر و مقوی تر گردد.

 5-  نان « اگِردَک» : شامل ترکیبی از آرد ، کمی مایه خمیر ، شیر و شکر و کمی زردچوبه است و بعد از آماده شدن خمیر، آن را در روغن داغ  ماهی تابه سرخ می کنند تا  کاملا برشته شود. به عبارت دیگر این نوع نان، تمام شرایط فطیر را دارد جز آنکه در قطعات کوچک آماده می شود و در روغن  برشته می گردد. کلوچه ای است بسیار خوشمزه و خوش طعم که در تمامی وعده های غذایی و در طول روز مشتری های فراوان دارد.

این سفر دوست داشتنی سرانجام پس از پیاده شدن در قم و سوار شدن به اتوبوس کاشان  به پایان رسید. بعد از ظهر بود که وارد کاشان شدیم در حالی که دل درد مشهدی غلامرضای خاکی نیز بهبود یافته بود. مادرم بعد از شنیدن خاطرات سفر، دم گرفت و این هیچانه را ترنم کرد:

بیل و کلنگ و تیشه

احمد وکیل نمی شه

اگر می خواد وکیل شه

سوار دسته بیل شه

جدّی مثل فیل شه

عین بابا سبیل شه.

والسلام !

 

نوشته شده در پنج شنبه 94/2/31ساعت 10:41 صبح توسط احمد فرهنگ| نظرات ( ) |